Mediplanet/Pharmaplanet

De algemene ziekenhuizen hebben vorig jaar voor de eerste keer een verlies laten optekenen voor hun kernactiviteiten. Omdat de kosten sneller stegen dan de omzet kwam het gewoon bedrijfsresultaat uit op -181 miljoen euro, zo blijkt woensdag uit cijfers van Belfius, dat al voor de 29ste keer de financiën van de algemene ziekenhuizen uitvlooide. Voor dit jaar wordt een lichte beterschap verwacht, maar zou het resultaat negatief blijven.

Het gewone bedrijfsresultaat van de algemene ziekenhuizen ging er vorig jaar met 328 miljoen euro op achteruit. De globale omzet van de sector nam dan wel met 6,6 procent toe, maar de kosten stegen nog forser, met 8 procent. Zowel Vlaanderen, Wallonië als Brussel deelden in de klappen.

De ziekenhuizen werden vorig jaar geconfronteerd met een aanzienlijke stijging van de energiekosten (+62 procent) en van de kosten voor aankoop van voeding (+17 procent). Volgens Belfius zullen de hogere energiekosten ook dit jaar een zware dobber blijven. De bank schat dat de energiekost dit jaar nog eens met 77 procent of 169 miljoen euro zal stijgen ten opzichte van 2022.

De personeelskosten kenden een historische stijging met 14,5 procent in 2022. De lonen werden met 8 procent geïndexeerd en er waren loonsverhogingen in het kader van de versterking van het zorgberoep. Daarnaast was er ook een volume-effect en kwamen er 2.134 personeelsleden bij, een stijging met 2 procent. Ook dit jaar zouden de personeelskosten toenemen, volgens eerste ramingen van Belfius met 9,4 procent.

Van de 86 algemene ziekenhuizen (48 in Vlaanderen, 31 in Wallonië en 7 in Brussel) lieten er 49 vorig jaar een verlies optekenen. Bij de ziekenhuizen die wel nog uit de rode cijfers bleven, haalden er 24 slechts een gewoon bedrijfsresultaat van minder dan 1 procent van de omzet, een resultaat dat Belfius bestempelt als "niet duurzaam". Van de ziekenhuizen verkeert 84 procent volgens Belfius in een precaire situatie.

Als uitzonderlijke elementen, zoals inhaalbedragen van eerdere jaren, meegenomen worden in het resultaat, dan eindigden de algemene ziekenhuizen vorig jaar nog net boven de lat, met een winst van 37 miljoen euro. Een "flinterdunne" winst voor de 86 ziekenhuizen samen, klinkt het.

"We zijn als bankier wat verontrust", zegt Belfius-hoofdeconoom Véronique Goossens. "Als de solvabiliteit afneemt, als de vrije cashflow krimpt, dan zijn dat alarmbellen die afgaan. Dan komt de kredietwaardigheid van de ziekenhuissector onder druk en dus ook de mogelijkheden om noodzakelijke investeringen op peil te houden. Dit is uiteraard maar een momentopname en tegelijkertijd zijn we sinds mensenheugenis een partner van de ziekenhuizen om hen te helpen moeilijke periodes te overbruggen."

De algemene ziekenhuizen wisten volgens Belfius het voorbije decennium jaar na jaar hun eigen vermogen beperkt te laten aansterken, maar zien die trend nu doorbroken. Zowel in Vlaanderen, Wallonië en Brussel komt het eigen vermogen voor het eerst onder druk.

De investeringsgraad in infrastructuur neemt sinds 2018 structureel af. In 2018 werd er bruto nog 1,4 miljard euro geïnvesteerd in de terreinen en gebouwen, in 2022 bedroeg dat nog 1,2 miljard euro, gedreven door één groot project. Volgens Belfius is het voor de algemene ziekenhuizen moeilijker geworden om het patrimonium op peil te houden, wegens de gestegen bouwkosten en hogere rentevoeten.

"Veel ziekenhuizen aarzelen om te investeren", zegt Margot Cloet, gedelegeerd bestuurder van zorgorganisatie Zorgnet-Icuro. "Ook in Vlaanderen ligt het investeringsritme lager dan voorheen. We maken ons dan ook zorgen over de toekomst van de infrastructuur."

De schuldgraad van de algemene ziekenhuizen is ondertussen verder opgelopen, tot 32 procent van de balans. Vooral de toenames in Wallonië (38,3 procent van het balanstotaal) en Brussel (41,1 procent) vallen op. In Vlaanderen is de schuldgraad lichtjes afgenomen richting 26,1 procent van het balanstotaal.

De omslag naar daghospitalisatie, waar de overheid op aanstuurt, zette zich vorig jaar verder door, en zou ook dit jaar voortgaan. Daghospitalisaties maakten vorig jaar 57,4 procent van alle opnames uit, voor dit jaar zou dat verder toenemen tot 58,3 procent. Vooral de chirurgische daghospitalisaties kennen een forse stijging.

Belfius stipt woensdag ook aan dat de personeelsuitdagingen voor de ziekenhuizen groot blijven, ondanks de maatregelen om het verplegend beroep aantrekkelijker te maken. Omdat hun verloning is verbeterd blijken heel wat verzorgers er ook voor te kiezen om slechts deeltijds te werken.

Het aantal uitzendkrachten is fors toegenomen en die tijdelijke werkkrachten zijn volgens Belfius "hoogst noodzakelijk" omdat de ziekenhuissector met een hoog absenteïsme blijft kampen. In 2022 bedroeg dat 11,4 procent, volgens Belfius veel hoger dan in andere sectoren. "Die afwezigen zorgen ervoor dat de werkdruk nog hoger wordt, waardoor nog meer personeelsleden kunnen uitvallen", zegt Goossens. "Het is een vicieuze cirkel."

Bron: belga